sobota, 05 lipca 2025r.
Home Media
O Kamieniu
Szkoła Podstawowa w Kamieniu - zarys historii do 1939 r.

     Z okazji setnej rocznicy oddania do użytku budynku Szkoły Podstawowej w Kamieniu powracamy dziś do tematu poruszonego na łamach strony internetowej i „Rocznika” w 2021 roku. W ciągu trzech lat, jakie minęły od publikacji artykułu „Początki szkolnictwa w Kamieniu” udało się pozyskać wiele nowych i cennych informacji, które pozwalają wznowić ten temat i przedstawić go w nowym, pełniejszym świetle.

     Po reformie monarchii austriackiej i przyznaniu autonomii Galicji od 1867 r. językiem głównym w szkołach stał się język polski. Do programu wprowadzono nauki przyrodnicze i historyczne oraz gimnastykę.

     Uchwała o powszechnym obowiązku nauczania dzieci do lat 12 obowiązywała od roku 1873, w którym także ustanowiono Radę Szkolną we Lwowie i spolszczono szkolnictwo. Opierając się na rozkazie gubernialnym z 1877 roku, Cyrkuł Rzeszowski nakazywał przestrzeganie przez rodziców posyłania dzieci do szkoły - najczęściej bowiem posyłano je do pasienia krów. Ustawę o obowiązku szkolnym uchwalił Sejm Galicyjski dopiero w 1895 roku. Szkół ludowych w Galicji - które oddane były pod nadzór duchowieństwa - nie było jednak zbyt wiele. W 1890 roku uczęszczało do nich 60% dzieci.

     Do roku 1876 w Kamieniu nie było zorganizowanej szkoły, w której mogłaby się uczyć młodzież. Najbliższa szkoła trywialna była w Cholewianej Górze, a szkoły parafialne w Górnie, Jeżowem i Łętowni. Na tak dosyć późne zorganizowanie szkolnictwa w Kamieniu musiał niewątpliwie negatywnie wywrzeć fakt długotrwałego podziału miejscowości pomiędzy dwie parafie: Jeżowe i Górno.

      Nie oznacza to, że do tego roku nie uczono młodzieży w Kamieniu czytania, pisania i rachowania. Uczyli tego dwaj mieszkańcy wsi: Wojciech Łach - bezrolny, uważany za nauczyciela, ponieważ z tej pracy się utrzymywał oraz Michał Majowicz - rolnik, członek Powiatowej Rady Szkolnej.

     Za rządów wójta Tomasza Wąsika Rada Gminna uchwałą z dnia 17 kwietnia 1874 roku postanowiła o budowie szkoły. Szkoła ta powstała na miejscu dawnego spichlerza królewskiego, który został rozebrany jako nie nadający się do użytku. Rada postanowiła, że należy przygotować w ciągu lata cegłę, wapno i materiał drzewny, tak by z nadejściem 1875 r. Można było rozpocząć budowę. Ta pierwsza z kamieńskich szkół została wybudowana w latach 1874-76 ze środków gminy i dodatkowego opodatkowania ludności. Budowa musiała napotykać przeszkody, ponieważ z protokołu posiedzenia Rady Gminy w czerwcu 1876 r. wynika, że dyskutowano o pokryciu dachu nad zbudowaną szkołą. Uchwalono pokryć go gontem z własnego wyrobu, a wieżyczkę z dzwonkiem pokryć blachą. W sprawie opału dla szkoły postanowiono zwrócić się do hr. Resseguiera o przydział sągów dla szkoły. W sierpniu 1877 r. Rada Gminna uchwaliła zaciągnięcie pożyczki na ukończenie budowy. Był to murowany budynek, który został rozebrany w 1914 r. Zaznaczyć należy, że w „Szematyzmach Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim” kamieńska szkoła pojawia się dopiero w roczniku 1878 z jedynym nauczycielem, a zarazem pierwszym kierownikiem szkoły Janem Niewolkiewiczem. Z protokołów Rady Gminy wynika jednakże, iż działać musiała wcześniej, ponieważ już na posiedzeniu Rady Gminnej w dniu 22 października 1877 r. radni uchwalili podwyżkę pensji nauczycielowi Michałowi Platowi do kwoty 490 zł. r. rocznie. W roczniku 1880 została ona oznaczona już jako szkoła dwuklasowa, została w nim wymieniona także druga nauczycielka Maria Baraniecka, w 1883 r. w jej miejsce przyszedł Jakób Gronek. Od roku 1894 szkoła jest wykazywana jako czteroklasowa. Na kartach „Szematyzmów …” pojawiają się nazwiska kilkudziesięciu ówczesnych nauczycieli których nie będą kojarzyli nawet najstarsi mieszkańcy Kamienia dlatego wspomnę jedynie, że Jan Niewolkiewicz był kierownikiem szkoły do 1889 r., kiedy zastąpił go Aleksander Kuźniarski. Kierował on pracami szkoły do 1911 r., a jego następczynią na tym stanowisku została jego żona Maria Kuźniarska. Od 1914 r. kolejnym kierownikiem szkoły w Kamieniu został Roman Nowak.

 

Nagrobek Jana Niewolkiewicza na cmentarzu w Rudniku

 

Więcej…
 
Historia Szkoły Podstawowej w Kamieniu Krzywej Wsi

     Szanowni Państwo

     Najstarsza kronika szkolna zachowana po dzień dzisiejszy informuje, że szkołę w Krzywej Wsi zorganizowano w 1899 r. po uprzednim zakupie przez Radę Szkolną z Kamienia budynku (rodzaju karczmy zajezdnej) wraz z działką o pow. 364 m2 za cenę 1200 koron. Była to początkowo dwuklasowa filia szkoły w Kamieniu, a od 1905 r. stała się placówką samodzielną.

     Pierwszym oficjalnym nauczycielem został p. Antoni Kogut, który uczył do 1902 r. Dziedzictwo po nim przejął p. Franciszek Myjek.

     W roku 1903 stanął nowy budynek jednoklasowy z izbą mieszkalną dla nauczyciela. Lekcje religii prowadził wówczas ksiądz Wróblewski - proboszcz z Górna, a od 1906 r. ksiądz Malinowski - proboszcz nowopowstałej parafii w Kamieniu.

     W roku 1924 posadę nauczycielki objęła p. Janina Makuchówna, która przybyła tutaj z powiatu przemyskiego. Szkoła dotąd dwuklasowa została zamieniona na jednoklasową z liczbą uczniów 101. Warunki lokalowe opisuje się jako fatalne.

     W 1929 roku poprawiono wypaczone ściany starego budynku, ale z powodu problemów z opałem pierwszy raz zapalono w piecu dopiero 1 grudnia. Temperatura w sali wahała się od -10o C do -6o C, ale dzieci przychodziły mimo wszystko, przynosząc po 2-3 polana drewna pod pachą. Podkładały do pieca i prosiły o naukę. W takich właśnie okolicznościach zjechał na wizytację p. inspektor Grodzicki. „ Z miejsca udzielił pochwały nauczycielce i dzielnej dziatwie krzywowiejskiej, która nie patrząc na zimno, garnęła się do nauki.

     Zapis z roku 1931 brzmi: „Klasa jest przepełniona tak, że brakuje powietrza, jeśli weźmie się pod uwagę, że rozmiar jej wynosi 7,5/5m przy wysokości 3m, na której to powierzchni uczy się 93 dzieci. Wszelkie starania o budowę są nadaremne z powodu braku gotówki".

     W 1937 r. zakupiono ostatecznie działkę przy starej szkole, dzięki stanowczej decyzji inspektora szkolnictwa - p.Gintera i rozpoczęto budowę dwóch sal.

     W roku 1939 pracę w szkole w Krzywej Wsi podjął p. Mieczysław Moskal wraz ze swoją żoną Stanisławą. Naukę w nowej szkole budowanej od 1938 r. rozpoczęto jesienią 1940 r. i prowadzono do końca roku szkolnego. Potem niemieckie władze wojskowe zajęły cały parter szkoły, ale za przyzwoleniem można było kontynuować naukę w pokojach mieszkalnych nauczycieli na I piętrze. Gdy odeszli Niemcy, lokal na parterze zajęli Sowieci.

     Od roku 1945 szkoła funkcjonowała jako czteroklasowa. Przydarzył się w owym czasie wypadek. W trakcie zajęć burza zerwała dach wraz z belkami, niszcząc przy tym kominy. Szkody zostały jednak szybko usunięte i przed końcem roku szkolnego budynek miał już nowe pokrycie dachowe.

     Prawo prowadzenia nauki w systemie siedmioklasowym nadane zostało tutejszej szkole w roku 1950. Z roku na rok przybywał jeden oddział klasowy i nowa siła nauczycielska. Grono nauczycielskie zwiększało swą liczebność w osobach: p. Emilii Kułakowskiej, p. Marii Wojdyło - Piróg, p. Anny Siepieli - Sądej, p. Zofii Rosół.

     Szkoła stała się ośmioklasową w 1966 r. Młodzież ostatniej klasy uczęszczała jednak do szkoły w Kamieniu z powodu braku odpowiedniej liczby sal lekcyjnych, ponadto zdecydowano się również na wynajęcie dodatkowej izby w jednym z prywatnych domów.

     W roku 1968 pracę na stanowisku kierownika szkoły zakończył pan Mieczysław Moskal. Funkcję tę przyjął następnie p. Stanisław Dąbal i pełnił ją do końca 1971 r. Szkole tutejszej przewodziła także przez kilka miesięcy p. Maria Piróg. W tym okresie liczba uczniów wahała się w granicach 150. Uczono w systemie dwuzmianowym w czterech salach szkolnych i jednej wynajmowanej w prywatnym domu.

     Sytuacja lokalowa uległa poprawie po dobudowaniu w 1975 r. drugiej części pierwszego piętra budynku. Skuteczne starania o konieczną rozbudowę szkoły podjęła p. dyrektor Maria Zmarzły. W czasie trwania jej 15-letniej kadencji przeprowadzono szereg prac remontowo-budowlanych, m.in.: zainstalowano centralne ogrzewanie, wykonano posadzki i położono nowe podłogi.

     W roku 1987 dyrektorem szkoły została p. Dorota Kochan-Piróg. Rozumiejąc potrzeby lokalowe szkoły, zdecydowała o przeznaczeniu jednego pomieszczenia mieszkalnego na salę lekcyjną. Ponadto poczynione zostały przygotowania do wymiany ogrodzenia, naprawiono uszkodzenia dachu.

     W okresie pełnienia funkcji dyrektora przez p. Marka Kraskę zamontowano instalację gazową oraz przeznaczono jedno z pomieszczeń remizy strażackiej na tymczasową salę gimnastyczną. Kwestia trudnych warunków lokalowych była jednak nadal odczuwalna.

     W trakcie kadencji wójta gminy p. Zbigniewa Piroga udało się zakupić w latach dziewięćdziesiątych sąsiadującą z parcelą szkolną działkę i zaplanować wstępnie rozbudowę szkoły z uwzględnieniem sali gimnastycznej. Po ponownym objęciu stanowiska dyrektora szkoły przez p. Dorotę Piróg pozyskano w całości na potrzeby szkoły mieszkanie służbowe, przeprowadzono kompleksowy remont generalny łącznie z zainstalowaniem bezpośrednio w budynku armatury sanitarnej. Jedno z pomieszczeń przeznaczono na salę świetlicową, gdzie uczniowie mogli korzystać z dożywiania. Warunki nauki uległy znacznej poprawie.

     Jednakże potrzebą pierwszego rzędu stała się budowa długo wyczekiwanej sali gimnastycznej i remont kapitalny ze względu na postępujące zagrzybienie. Nadszedł taki moment w grudniu 2009r., kiedy to pan wójt Ryszard Bugiel sprawnie i skutecznie przetransformował plany w efektywny czyn. Niestraszny był śnieg i mróz. Budowa przebiegała z rozmachem pod pilnym nadzorem pana Wójta. W trakcie robót zaistniała konieczność modyfikacji planów inwestycji, w wyniku czego pożegnaliśmy się ze starym budynkiem a zyskaliśmy piętro w nowym.

     Dzień 3 września 2012 roku, to dzień niezwykły, długo oczekiwany, dzień, w którym rozpoczęliśmy naukę w nowej, pięknej i nowoczesnej szkole. Tegoż samego roku 23 października odbyło się uroczyste poświęcenie budynku.

     W 2019 r. pani dyrektor Dorota Piróg po ponad dwudziestoletnim kierowaniu szkołą udała się na zasłużoną emeryturę. Nowym dyrektorem został pan dr Sławomir Ożóg. I już w pierwszym roku dyrektorowania poczynił starania dotyczące wyboru patrona naszej szkoły. Niestety prace te nieco się przeciągnęły w czasie ze względu na zaistniałą sytuację epidemiczną.

     Szanowni Państwo, nasz patron został wyłoniony w drodze demokratycznego głosowania, w którym uczestniczyli uczniowie, nauczyciele, pracownicy obsługi, rodzice, samorządowcy. Rada Pedagogiczna podjęła więc uchwałę o nadaniu szkole imienia wybranego patrona. Decyzją Rady Gminy z dnia 6 sierpnia 2021 r. patronem naszej szkoły został bł. ks. Jerzy Popiełuszko.

 

Joanna Pieniek
Marta Oczkowska

 
Pocztówka z widokiem wsi Kamień wykonana około 1912 roku

Na widokówce uwieczniono:

- Kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Kamieniu oraz Krzyż upamiętniający zwycięstwo po Grunwaldem wybudowany w 1910 r.,
- Plebanię,
- Młyn parowy wybudowany w 1909 r. przez udziałowców - „Towarzystwo Przemysłowo-Rolnicze w Kamieniu” z udziałem Józefa Kędziora.


Zdjęcie uzyskane ze zbiorów - Fotopolska.ue

 
Księgi adresowe Kamienia i Nowego Kamienia

     Niedawno na łamach naszej strony internetowej mogliśmy zapoznać się z bardzo ciekawym artykułem pana Władysława Wąsika "Warsztaty i zawody - profesje we wsi Steinau - Nowym Kamieniu i okolicy". Pewnego rodzaju uzupełnieniem, ale i jak się okazuje zachętą do dalszych poszukiwań, mogą być wycinki z "Księgi Adresowej Polski (wraz z Wolnym Miastem Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa", której wydania z lat 1926, 1928 i 1930 można znaleźć w internecie. Lektura tych profesji i nazwisk osób wskazuje, że handlem i rzemiosłem w międzywojennym Kamieniu i Steinau zajmowało się bardzo wiele osób. Może ktoś ze starszych wiekiem Kamieniaków w kraju lub na świecie pamięta lub ma informacje o tych osobach i zechce się podzielić tą wiedzą z naszymi czytelnikami?

 

     Księgi adresowe - Kamień 1926 i 1928

Księga adresowa Kamień 1930

     Księgi adresowe - Nowy Kamień 1926 i 1928

Księga adresowa Nowy Kamień 1930

 

Kamień, 12 stycznia 2023 r.

Grzegorz Boguń

 
« PoczątekPoprzednia123456NastępnaOstatnie »

Strona 2 z 6

Kto jest online


     Naszą witrynę przegląda teraz 13 gości 

Wsparcie działalności

 

Towarzystwo  Przyjaciół   Kamienia

 jest organizacją pożytku publicznego.

Można przekazać 1,5 % podatku

 W zeznaniu podatkowym należy wpisać:   KRS - 000 0037454

i deklarowaną kwotę podatku.

 

Wypełnij PIT on-line i przekaż 1.5% dla Towarzystwa Przyjaciół Kamienia

Copyright ? 2010 Towarzystwo Przyjaciół Kamienia. Design KrS, Valid XHTML, CSS